Zorunlu Geçit Hakkı Nedir?

2 dakikalık okuma

Gayrimenkul hukukunda sıkça karşılaşılan konulardan biri zorunlu geçit hakkıdır. Özellikle bir taşınmazın kamu yoluna doğrudan bağlantısının bulunmadığı durumlarda, mülkiyetin etkin biçimde kullanılabilmesi için bu hak gündeme gelir. Peki zorunlu geçit hakkı nedir, kimler talep edebilir ve hangi koşullarda uygulanır? İşte detaylı açıklaması.

Zorunlu Geçit Hakkının Tanımı

Zorunlu geçit hakkı, Türk Medeni Kanunu’nun 747. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, yolu bulunmayan veya yeterli çıkışı olmayan bir taşınmazın maliki, komşu taşınmaz maliklerinden birinin arazisinden geçit isteme hakkına sahiptir.

Bu hak, mülkiyet hakkının kullanılması için zorunlu bir kolaylık sağlar. Amaç, bir taşınmazın ulaşım, tarım, inşaat veya ekonomik faaliyetler açısından kullanılabilir hale getirilmesidir.

Zorunlu Geçit Hakkının Şartları

Bir taşınmaz sahibi, komşusundan geçit talep edebilmek için belirli yasal şartları sağlamalıdır:

  1. Taşınmazın kamu yoluna bağlantısının olmaması gerekir. Yani parselin hiçbir şekilde yol erişimi yoksa veya mevcut yol geçişe elverişli değilse, bu şart sağlanır.
  2. Geçit hakkı zorunlu olmalıdır. Eğer taşınmazın başka bir kısmından kamu yoluna ulaşmak teknik olarak mümkünse, geçit hakkı tanınmaz.
  3. En uygun güzergâh seçilmelidir. Geçit, taşınmaz malikine en az zarar verecek şekilde belirlenir. Uygulamada bu güzergâh genellikle sınırdan geçirilir.
  4. Bedel ödenmesi gerekir. Zorunlu geçit hakkı bir karşılık (bedel) karşılığında kurulur. Bedel, taşınmazın niteliği, kullanım amacı ve geçidin yaratacağı değer kaybı dikkate alınarak belirlenir.

Zorunlu Geçit Hakkı Nasıl Kurulur?

Zorunlu geçit hakkı iki şekilde kurulabilir:

  1. Tarafların Anlaşmasıyla (Sözleşme Yoluyla): Taşınmaz maliklerinin aralarında yazılı bir sözleşme yapmasıyla geçit hakkı kurulabilir. Bu sözleşme tapuda resmi şekilde düzenlenmeli ve tapunun beyanlar hanesine işlenmelidir.
  2. Mahkeme Kararıyla: Eğer taraflar anlaşamazsa, geçit talep eden malik Sulh Hukuk Mahkemesine başvurarak zorunlu geçit hakkının mahkeme kararıyla kurulmasını isteyebilir. Mahkeme, bilirkişi incelemesiyle en uygun güzergâhı belirler ve bedel tespitini yapar.

Geçit Hakkının Tapuya Tescili

Zorunlu geçit hakkı taşınmaz lehine bir irtifak hakkıdır ve tapuda tescil edilmesi gerekir. Tescil işlemi yapıldığında hak, taşınmazla birlikte yeni maliklere de geçer. Yani taşınmaz el değiştirse bile geçit hakkı devam eder.

Geçit Hakkının Kapsamı ve Kullanımı

Zorunlu geçit hakkı, yalnızca taşınmazın amacına uygun kullanımını sağlayacak ölçüde kullanılabilir. Örneğin, tarla için verilen geçit hakkı traktör geçişini kapsayabilir; ancak inşaat kamyonu veya ağır sanayi araçları için genişletilmesi mahkeme kararı olmadan mümkün değildir.

Geçit Hakkı Bedeli Nasıl Belirlenir?

Geçit hakkı bedeli, genellikle bilirkişi raporu ile belirlenir. Bedel tespitinde şu unsurlar dikkate alınır:

Bedel bir defaya mahsus olarak ödenir. Ancak özel durumlarda (örneğin geçidin genişletilmesi gerekiyorsa) yeni bir bedel belirlenebilir.

Zorunlu Geçit Hakkı Hangi Durumlarda Sona Erer?

Zorunlu geçit hakkı, ihtiyacın ortadan kalkmasıyla sona erer.

Örneğin:

durumlarında geçit hakkı sona erer.

Sonuç

Zorunlu geçit hakkı, mülkiyet hakkı ile komşuluk hukukunun dengelendiği önemli bir yasal düzenlemedir. Amaç, bir taşınmazın kullanılabilirliğini sağlarken komşu maliklerin hakkını da korumaktır. Bu nedenle, zorunlu geçit hakkı talep ederken veya geçit isteyen bir komşuyla karşı karşıya kalındığında, bir avukattan veya tapu uzmanından profesyonel destek almak en doğru yaklaşım olacaktır.